Seneca những bức thư đạo đức 35

 Bức thư số 35: Đôi dòng về tình bạn trên con đường hướng đến sự thông tuệ vinh quang này!

Bạn thân mến! 

 Khi tôi khuyến khích, cổ vũ bạn rèn luyện và trau dồi bản thân, thực ra tôi đang hướng tới cái đích cuối cùng của chính mình. Tôi mong muốn có được một người bạn đồng hành trên con đường vinh quang ấy, nhưng điều đó sẽ chỉ có được nếu như bạn kiên tâm mà thôi. Bởi nếu không, bạn yêu quý tôi, nhưng không thể là bạn của tôi. 

“Ý ông là sao Seneca? Không lẽ có sự khác biệt giữa hai điều ấy?”. Thực ra, chúng không thể so sánh cùng nhau. Một người bạn thì chắc chắn yêu quý bạn mình, nhưng một người yêu quý bạn mình chưa chắc đã là bạn. Đó là lý do tại sao tình bạn thực sự rất thiêng liêng và luôn có ích, nhưng tình yêu thì thậm chí nhiều khi có hại. Nếu không phải vì bất cứ mục đích nào khác, thì ít nhất hãy cố gắng trui rèn vì điều này: để có thể biết yêu một cách thực sự. 

Vậy nên vì tôi, bạn hãy cố gắng, hãy khẩn trương hơn nữa, nếu không sự rèn luyện của bạn sẽ là cho người khác (ở đây ý chỉ Seneca đã già và không thể đợi lâu được). Đồng ý, tôi đang thu hoạch được những lợi ích ngay cả ở thời điểm này, khi tôi tưởng tượng ra cảnh hai chúng ta có thể có chung một tâm trí, và sự minh mẫn cùng sức trẻ của bạn có thể bù đắp những gì tôi đã mất – dù cho tuổi tác hai ta không quá khác biệt. Nhưng tôi mong muốn những thứ tốt đẹp hơn nữa, một niềm vui trọn vẹn trong sự thành toại của hai ta. Chúng ta thường có được niềm vui từ những người ta yêu thương ngay cả khi họ vắng mặt, nhưng niềm vui ấy thường nhỏ bé và chỉ thoáng qua. Nó khác với niềm vui thực sự trong khoảnh khắc ta nhìn thấy họ, sự hiện hữu của họ bên ta, được nghe tiếng họ đàm đạo cùng ta. Đặc biệt hơn nữa khi ta không chỉ nhìn thấy họ, mà còn thấy họ đạt được những gì ta mong cầu (cho họ). Hãy trân trọng bản thân bạn, vì bạn chính là một món quà vĩ đại đối với tôi. Và để có thêm động lực mà cố gắng, hãy nhớ rằng bạn không phải là bất tử, cái chết luôn ở rất gần bạn, mà tôi thì đã quá già rồi. 

Hãy khẩn trương hơn, để ta tìm thấy nhau, nhưng trước nhất, để tìm thấy được sự thông thái của chính bạn. Trên con đường ấy, hãy luôn kiên định với những mục tiêu của mình. Bất cứ khi nào bạn phải cân nhắc liệu một thứ có đáng để mình phấn đấu hay không, hãy quan sát liệu mục đích và mong muốn của bạn ngày hôm nay và hôm trước có giống nhau hay không. Vì nếu không, nó cho thấy tâm trí bạn vẫn đang lênh đênh (ngoài khơi), dịch chuyển từ chỗ này đến chỗ khác chỉ bởi gió cuốn đi mà thôi. Một thứ mà có nền tảng vững chắc thì sẽ không xê dịch. Đó là điều ta có thể thấy ở thánh nhân, hay một phần ở những người đang hướng tới mục đích cao cả ấy - có được sự thông tuệ. Đâu là điều khác biệt giữa hai bên? Tâm trí của một người còn đang trong quá trình rèn luyện thì vẫn lay động, lúc lên lúc xuống, chỉ là nó không thay đổi vị trí mà thôi. Còn thánh nhân, ông ta có được một sự tĩnh lặng tuyệt đối không suy chuyển.  

Tạm biệt!