Seneca những bức thư đạo đức 41

 Bức thư số 41: Chúa thiêng liêng ở trong mỗi chúng ta!

Bạn thân mến! 

 Bạn đang làm điều tốt nhất có thể cho bản thân mình nếu, như trong thư bạn viết, bạn kiên tâm rèn luyện một tâm trí sáng suốt vững vàng. Thật ngờ nghệch nếu một người phải cầu nguyện điều ấy, vì đó là thứ trong tầm với của bất cứ ai có đủ quyết tâm. 

 Bạn không cần phải chạm tay đến thiên đường, không cần phải cầu xin người gác đền cho đặt chân vào chốn linh thiêng, như thể việc đến gần với Chúa thêm một chút khiến lời cầu xin của bạn sẽ dễ dàng được Ngài nghe thấy và ban phước hơn. Chúa ở rất gần bạn, bên cạnh bạn, ở trong bạn. Đúng, đó là điều tôi đang nói với bạn. Một phần linh hồn thiêng liêng của Ngài ở trong mỗi chúng ta, chứng kiến và giám hộ tất cả những thứ tốt đẹp và xấu xa ta thực hiện. Ta đối xử với phần linh hồn thiêng liêng ấy như thế nào, nó sẽ đối xử với ta y như vậy. Thực tế, không ai có thể là một người tốt mà không cảm nhận được sức mạnh bên trong - đến từ phần linh hồn thiêng liêng ấy. Không lẽ bạn thực sự nghĩ có người nào có thể vượt qua số mệnh và toàn bộ những sự may rủi không chắc chắn của cuộc đời mà không có Chúa trợ giúp? Chính Chúa trao cho ta những suy nghĩ chính trực, những lời khuyên ngay thẳng. Trong mỗi con người đức hạnh, trú ngụ một đức Chúa: nhưng Người là ai, ta không thể xác định (câu này trích thơ Virgil).

Giống như nếu bạn ở trong một khu rừng rậm rạp với những hàng cây lâu năm cao vút, cùng những tán lá rậm rạp che kín ánh mặt trời - sự thiêng liêng và tách biệt, cảm giác kỳ diệu ở nơi sâu thẳm, tối tăm ấy, sẽ thuyết phục bạn về sự hiện diện của các thực thể thiêng liêng. Nếu bạn trông thấy những hang động thẳng đứng sâu thăm thẳm, những "căn phòng" rộng mênh mông không phải từ bàn tay con người mà được tạo ra bởi thiên nhiên dưới chân những ngọn núi, chúng sẽ tạo nên một ấn tượng mãnh liệt và thiêng liêng nơi tâm trí bạn. Chúng ta tôn kính thờ phụng thượng nguồn của những dòng sông vĩ đại, đặt bệ thờ bất cứ nơi đâu một dòng chảy mạnh tuôn ra đột ngột từ lòng đất, hay suối nước nóng thường là nơi người ta tổ chức những lễ nghi tôn kính; và hơn một cái hồ được cho là thiêng liêng bởi sự tối tăm và sâu thẳm như không đáy của nó. Vậy thì nếu bạn nhìn thấy một người không suy chuyển bởi nguy hiểm, không lay động bởi thèm muốn khát khao; một người vui vẻ trong khó khăn và bình tĩnh trước những cơn bão tố, một người có thể vượt qua hầu hết nhân loại và như thể ngang tầm với Chúa, không lẽ bạn sẽ không thể hiện lòng sùng kính trước ông ấy?

Không lẽ bạn sẽ không nói: "Có thứ gì đó ở ông ta rất vĩ đại, cao quý, mà ta khó có thể tin rằng nó tồn tại trong cơ thể một con người, cái cơ thể bé nhỏ đầy những khiếm khuyết ấy. Chắc chắn phải có một sức mạnh thiêng liêng đã được ban xuống cho ông ta”. Tâm trí tuyệt vời và kỷ luật ấy - nó vượt trên mọi hoàn cảnh và yếu tố bên ngoài, có thể cười trước mọi nỗi sợ hãi cũng như mong cầu của người đời - phải được điều khiển bởi một sức mạnh từ thiên đàng. Một thứ tốt đẹp như thế không thể tồn tại mà không có sự trợ giúp từ sức mạnh thiêng liêng. Thực ra chính nó tự hiểu rằng sự tồn tại của nó phần lớn là ở nơi thiêng liêng khởi nguồn, chứ không phải nơi mà nó được gửi xuống. Cũng giống như ánh sáng chiếu xuống trái đất nhưng vẫn tồn tại ở cội nguồn, tâm trí vĩ đại và cao quý ấy, được ban xuống để cho ta tiếp cận và hiểu được những sức mạnh thiêng liêng, ở cùng chúng ta nhưng vốn thuộc về cội nguồn của nó. Nơi nương tựa của nó là ở đó, nơi nó có mục đích và sứ mệnh: dù nó ở giữa chúng ta, nó vẫn là một thứ tốt đẹp hơn chúng ta.

Vậy tâm trí ấy là như nào? Là một thứ tỏa sáng từ bên trong, với những phẩm cách của chính nó. Có ai ca ngợi một người vì những tài năng hay phẩm chất của một người khác? Có điều gì ngớ ngẩn hơn thế? Và liệu ta có nên quan tâm đến của cải và những thứ đồ sở hữu - những thứ có thể chuyển từ người này sang người khác bất cứ lúc nào? Một cái yên cương bằng vàng không khiến một con ngựa trở nên tốt hơn. Một con sư tử thuần hóa với một cái bờm khảm vàng, bị huấn luyện để tuân lệnh và chịu đựng những vật trang trí ấy trước cái roi của người quản thú: chẳng lẽ trông nó không thảm hại đến nực cười nếu so sánh với cái bờm sư tử đẹp đến kinh ngạc trong tự nhiên? Như cách tự nhiên tạo ra nó, con sư tử trong tự nhiên thì hung dữ và oai nghiêm, gây ấn tượng bởi chính sự hoang dã và sinh động của nó, chứ đâu phải từ những cái bờm trang trí. Nó kiêu hãnh ngự trên muôn loài, không ai, không loài nào có thể nhìn nó mà không sợ hãi, chứ đâu giống như những con sư tử trong chuồng lừ đừ uể oải với đồ trang trí kia.

Không ai đáng hãnh diện vì những thứ không phải của mình. Chúng ta ca ngợi cây nho với những chùm quả to mọng trĩu cành. Có người nào thực sự đánh giá cao hơn 1 cây nho với chùm quả và những chiếc lá bằng vàng. Đơm hoa kết trái là thiên mệnh của cây nho, cũng giống như phẩm cách là những thứ đáng trọng ở con người. Thực sự có gì đáng kể nếu một người có những tên nô lệ hấp dẫn, một ngôi nhà khang trang, một vườn cây rộng lớn, và rất nhiều những khoản đầu tư sinh lời? Tất cả những thứ đó chỉ ở quanh anh ta, chúng không phải trong anh ta. Hãy chỉ tán dương những thứ ở anh ta mà không ai, không thế lực nào có thể lấy đi được - thứ đặc biệt chỉ có ở con người. 

Liệu bạn còn hỏi đó là thứ gì? Đó là tâm trí, và rõ hơn nữa, là lý trí đã được rèn luyện hướng đến sự hoàn hảo trong suy nghĩ. Vì con người là sinh vật có lý trí. Vậy nên thứ tốt đẹp ở một người là khi anh ta có thể hoàn thiện mục đích ấy. Nhưng lý trí yêu cầu điều gì từ anh ta? Một điều dễ dàng nhất: hãy sống thuận với tự nhiên. Chính sự điên khùng của loài người mới khiến nó trở nên khó khăn: chúng ta tự đẩy lẫn nhau vào những điều sai trái. Và làm thế nào mà ta có thể trở lại đúng con đường ấy, khi mà tất cả mọi người đều kéo ta đi xa nó và chẳng ai hướng ta trở lại?

 Tạm biệt!